به گزارش ایسنا، دانشگاهها بهعنوان مراکز تولیدکننده علم و فرهنگ و تربیت متخصصان موردنیاز کشور، بهطور قطع، خاستگاه بسیاری از نوآوریها و خلاقیتها برای حل مسائل روز جامعه هستند. در این میان، با توجه به حساسیت شغلی بسیار بالای گروههای علوم پزشکی، به دلیل ارتباط مستقیم با جان انسانها و سلامتی جامعه، اهمیت توانمندسازی آنها دوچندان میشود و هر عاملی که بتواند این توانمندی را افزایش دهد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
طبق نظر محققان، توانمندسازی از طریق آموزش بهطورکلی تحت تأثیر پنج عامل: فراگیر، آموزشگر، برنامه، تجهیزات و محیط آموزشی است و هر یک از عوامل مذکور دارای ویژگیهایی هستند که میتوانند در موفقیت تحصیلی و یادگیری دانشجویان تأثیرات متفاوتی داشته باشند. از طرف دیگر، موفقیت تحصیلی دانشجویان، یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی نظام آموزش عالی است و تمام کوششها و کششهای این نظام، درواقع برای جامه عمل پوشاندن به این امر است. یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی ویژگیهای شخصیتی افراد است و در این میان، یکی از وجوه قابلمطالعه و مهم شخصیت نیز، بررسی مکان کنترل (درونی – بیرونی) در افراد است.
محققان کشور، بهمنظور بررسی بیشتر این موضوع، به انجام پژوهشی پرداختهاند که در آن سعی شده است ارتباط بین موفقیت تحصیلی دانشجویان با منبع کنترل (درونی- بیرونی) در آنها مورد بررسی علمی قرار گیرد.
مکان یا منبع کنترل به این معناست که شخص تا چه اندازه باور دارد که میتواند بر زندگی خود اثر داشته باشد. در این خصوص، افرادی که دارای کنترل بیرونی هستند، تصور میکنند که موفقیت، وابسته به مردم دیگر، تقدیر و یا شانس است و تقویت (موفقیت) توسط مردم دیگر کنترلشده و آنها در مقابل این نیروهای بیرونی ناتوان هستند. اما افراد با منبع کنترل درونی، در تکالیف خود عملکرد بهتری دارند، کمتر تحت تأثیر نفوذ دیگران قرار میگیرند، برای مهارتها و پیشرفتهای خود ارزش والاتری قائلند، برای قبول مسئولیت اعمال خود آمادگی بیشتری دارند و از بهداشت روانی بهتری برخوردارند.
برای انجام پژوهش مورد اشاره که توسط محققانی از دانشگاه علوم پزشکی رشت و لنگرود و دانشگاه شهید بهشتی تهران انجام شده است، ۳۳۰ نفر از دانشجویان دانشکدههای پرستاری- مامایی و پیراپزشکی لنگرود مشارکت داشتهاند.
نتایج مطالعه بهطور عجیبی نشان داد افرادی که از منبع کنترل بیرونی برخوردار بودند، میانگین معدل بالاتری داشتند، هرچند تفاوت معدل آنها با گروه دیگر، یعنی افرادی که دارای کنترل درونی بودند، ازنظر آماری معنیدار نبود.
محققان در تبیین این نتیجه بهدستآمده، اعتقاد دارند میتوان چنین استدلال کرد آنچه در موفقیت تحصیلی نقش عمدهای ایفاء میکند در وهله نخست اهداف مورد انتظار فرد است و شاید افرادی که در این پژوهش در گروه کنترل درونی قرار داشتند، این تمرکز و انتظار را در هدفهای دیگری قرار داده باشند.
این در حالی است که طبق نظر محققان پیشین، ارزشی که فرد به پیشرفت و موفقیت تحصیلی میدهد میتواند رفتارهای مرتبط با پیشرفت و کسب نمرات را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین در توصیف افراد با منبع کنترل درونی، بیان شده است که آنان در انجام تکالیف خود عملکرد بهتری دارند و کمتر تحت تأثیر نفوذ دیگران قرار میگیرند.
به عقیده زهره سلملیان، محقق گروه پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان و همکارانش: «تجربیات ما از جامعه، مؤید این قضیه است که بسیاری از افرادی که در زمینه تحصیلی ناموفق بوده یا رشد چندانی نداشتهاند، در سایر اعمال خود ازجمله در شغل خود موفق بودند و در مشاغل فنی و خدماتی موفقیتهای چشمگیری را کسب کردهاند. اما کسب نتایج متفاوت در بهکارگیری ابزار پژوهش حاضر، بیانگر تأثیر همزمان عوامل دیگری در موفقیت تحصیلی است».
این محققان میگویند: «نتایج مطالعه ما نشان داد که بین تحصیلات مادر و میانگین معدل دانشجویان ارتباط تقریباً معنیداری وجود دارد. همچنین بین میانگین معدل دانشجویان مؤنث و مذکر اختلاف معنیدار آماری وجود دارد. بالاتر بودن میانگین معدل دانشجویان دختر شاید به این دلیل باشد که دختران در انجام تکالیف درسی پشتکار بیشتری داشته و نسبت به معدل خود حساسترند».
سلملیان و همکارانش میافزایند: «این مطالعه با توجه به اهمیت پدیده موفقیت تحصیلی و حساسیت شغلی بسیار بالای گروههای علوم پزشکی و پیراپزشکی، به دلیل ارتباط مستقیم با جان انسانها و سلامتی جامعه از اهمیت خاصی برخوردار است و هر عاملی که بتواند توانمندسازی این افراد را افزایش دهد نیز مهم تلقی میشود. گرچه بین منبع کنترل و میانگین معدل افراد مورد پژوهش رابطه معنیدار آماری دیده نشد، اما این افراد از میانگین معدل بالاتری برخوردار بودند».
آنها معتقدند: «وجود معدل بالاتر در افراد با منبع کنترل بیرونی نشان میدهد این افراد علیرغم توقعات زیادتری که از خود و اطرافیانشان دارند، برای رسیدن به هدفشان عزم و اراده بیشتری از خود نشان دادند و از طرفی وجود رابطه مثبت و بالا بین موفقیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش با رضایت دانشجویان از محیط رشد و تربیت خانوادگی آنان، میتواند راهنمایی برای اساتید مشاور دانشجویان باشد».
به گفته این محققان، «بر اساس آخرین ویرایش آئیننامه استاد مشاور، شناسایی زمینههای آسیبپذیری و عوامل غیرآموزشی مؤثر بر وضعیت آموزشی دانشجویان و تلاش در جهت رفع آنها از وظایف استاد مشاور است. بر همین اساس پیشنهاد میشود در مواقع بروز مشکلات ازجمله افت تحصیلی، از طرف استاد مشاور دانشجو، عوامل خانوادگی فرد مورد توجه قرار گرفته و در صورت نیاز دانشجو به واحد مشاوره دانشجویی ارجاع شود».
این یافتههای پژوهشی که اهمیت عوامل خانوادگی، منابع کنترل بیرونی و جنسیت دانشجویان را بر میزان موفقیت تحصیلی بالاتر نسبت به سایرین نشان میدهد، در نشریه «پژوهش در آموزش پزشکی» متعلق به مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی منتشر شدهاند.